Diccionario galego-castelan

A⚑

• abella: abeja
• abofé: con certeza
• abraiar: asombrar
• abraio: asombro

• abranguer: coller algo que apenas está ao alcance da man

• acadar: alcanzar

• aceno o xesto: gesto
• achegar: acercar
• acougar: calmar(se)

• acougo: Estado de quen está tranquilo física ou moralmente.

• adxetivo: adjetivo

• afastar: alejar

• afogar: ahogar

• agás (preposición): Excluíndo a persoa ou cousa que se expresa (Agás eu, todos saben algo de música.)

• agromar: brotar

• Aínda: 1. Indica que a acción ou o estado expresados polo verbo se seguen mantendo ou realizando no momento en que se fala ou do que se fala.

  Aínda está a durmir. Daquela aínda traballa, agora xa se retirou. Mañá aínda estás a tempo.

• aldraba: pestillo o llamador de puerta

• alporizar: producirlle ira o carraxe a alguén

• amencer: amanecer

• Amizade: amistad

• amolar: afilar

• anaco: trozo pequeño

• anguria: angustia
• Aniñar:
  1. agacharse para pór ou chocar os ovos, para protexer os pitos etc.
  2. Agacharse dobrando os xeonllos.
• Ano: año
• anoitecer: anochecer
• anoxar: aborrecer
• Antigos: antiguos
• antigüidade: antigüedad

• anxo: ángel

• apertar: apretar

• apócema: bebida medicinal

• apracible: apacible

• Árbore: árbol (xénero feminino)

• Areais: playa
• arrecendo, ou mellor, recendo (sustativo): xeiro bo

• Artigo: artículo

• ás: alas

• Asasinar: asesinar

• Auga: agua

• atallar: atajar

• Atrancos: atascos

• Avoa: abuela

• Avó: abuelo

• axiña: nun breve espazo de tempo (metendo prisa)

• Axuda: ayuda

B⚑

• badalada: campanada
• baeta: bayeta
• Baixa: baja
• baleirar: vaciar
• balor: moho

• bater: batir (alas, huevos...)

• bébedo: bebido

• beizo: labio

• bile: bilis

• bimbio: mimbre

• bisbarra: comarca

• bo: bueno

• bocoi: Recipiente de madeira destinado a conter líquidos, especialmente viño, máis grande ca o barril e ca a pipa, cunha capacidade media entre trescentos e setecentos litros.
• boneco, boneca: muñeco, muñeca
• Botar a culpa: echar la culpa

• Botar enriba: echarse encima

• branca: blanca

• branda: blanda

• brinde: brindis

• Burbullas: burbujas

C⚑

• cabuxo:
  1. cría da cabra
  2. enfado que dura pouco tempo
• cachiza: Parte pequena de algo que partiu ou rompeu.
• cachóns: Gran cantidade de burbullas que se forma na superficie da auga ao ferver ou ao caer, por exemplo, nunha fervenza.
• cadaleito: ataúd
• cadea: cadena
• cadeira: cadera o silla
• Caderno: cuaderno
• Cal: Cual
• caluga: nuca (cuello)
• campá: campana
• cárcere: cárcel
• carraxe: rabia
• carriza: musgo
• cativo (adxetivo): de mala calidad

• cativo (substantivo): niño

• Cedilla: letra cedilla

• cedo: temprano
• ceiba, ceibo (adxetivo): libre (adjetivo)
• ceibar:
  1. Deixar libre [algo ou a alguén que estaba suxeito, preso ou unido a algo].
  2. Lanzar [un obxecto] contra algo ou alguén.
• ceifa: siega

• ceifeiros: segadores

• chan (substantivo): suelo

• chan (adxetivo): plano
• chea: llena
• chiscar un ollo: guiñar un ojo
• Choiva: Lluvia

• chosca: que non ve dun ollo

• Cidade: ciudad

• cóbado: codo

• coma (conxunción): como
• Comunidade: comunidad
• Construción: construcción
• convidar: invitar
• conxuro: conjuro
• cor: color
• Cores: colores
• cousa: cosa

• Covas: cuevas

• Crueldade: crueldad

• curruncho: escondite

• cuspir: escupir

D⚑

• de cando en vez: de vez en cuando
• debruzado: apoyado
• debuxar: dibujar
• degoxo: desexo moi forte dunha cousa

• deica: Expresa o límite espacial ou temporal dunha acción a partir dun punto.

  deica agora/logo: Expresión de despedida que se emprega cando se espera volver ver o interlocutor nun curto espazo de tempo.

  Veño dentro dun pouco, deica agora. Marcho, Deica logo!

  deica pouco: Expresa que algo estivo a punto de ocorrer.

  Choveu tanto que deica pouco desborda o río.

  deica un pouco: Nun breve espazo de tempo.

  Marcho deica un pouco. * dende: desde * derradeira: última * desarranxo: desorden * desexo: deseo * descrición: descripción

• dobre: doble

• doenza: dolencia
• dona: doña

• doutor: doctor

• durmir: dormir

E⚑

• e logo (e logo que fixo?): construcción de lenguaje para decir como, y entonces?

• eido: ámbito, campo

• encabuxar:

  1. Facer que [alguén] colla un cabuxo.
  2. [Persoa, en particular neno] sufrir un cabuxo ou enfado por non poder facer o que quere
• endexamais: nunca jamás
• enferruxar: oxidar

• engadir: añadir

• erro: error

• escachar:

  1. romper un obxecto fráxil en cachos
  2. [Auga] facer cachóns
  3. [Recipiente] conter un líquido que ferve a cachón.
• esconxuro: conjuro
• esculcar: observar atentamente
• esnaquizar: desfacer algo en anacos pequenos
• Espazo: espacio
• espertar: despertar
• Esquecer: olvidar
• estarrecer: aterrorizar
• esterco: estiércol
• esterqueira: estercolera
• estrada: carretera

F⚑

• falar: hablar

• feder: heder

• Feiras: ferias
• feitizo: hechizo
• Feminino: Femenino
• Ferida: Lesión nos tecidos dun ser vivo producida por unha causa exterior (un golpe, unha arma etc.), normalmente acompañada de sangue.
• ferruxo: óxido

• Fervenza: 1. Gran cantidade de burbullas que se forman ao precipitarse a auga dun río ou torrente por un desnivel brusco do terreo.

  1. Desnivel brusco ou pronunciado no leito dun río onde se precipita a auga.

• ficar: seguir no lugar ou na posición en que se está

• fío: hilo

• fiestra: ventana

• fochanca: socavón

• fociño: morrete
• folga
  1. Situación do que non realiza ningunha actividade ou do que descansa no traballo. (ocio, descanso)
  2. Interrupción voluntaria e colectiva do traballo, realizada como medida de presión para obter melloras laborais ou doutro tipo.
  3. Porción de tempo, xeralmente pequena. (anaco, momento) {Aínda tiven que esperar unha boa folga.}

• Folla: hoja

• frangulla o faragulla: migas

• froito: fruto

• fume: humo

• funil: embudo
• fuxir: huir

G⚑

• gabia: zanja

• garrida/garrido:

  1. Ben proporcionado, de boa presenza, agradable tanto pola aparencia física coma no trato.
  2. Pequeno regalo que se lles fai aos nenos

• gratitude: gratitud

• Grazas: Agradecimientos, gracias

• gromo: brote

• gue: letra g

H⚑

• horta: huerta

I⚑

• illa: isla

• intre: momento (en un punto preciso de tiempo)

• inverno: invierno

• inxección: inyección

• iogur: yogurt

• iota: letra j
• i grego: letra y

L⚑

• ladaíña: retahila
• laio: lamento
• lama: barro
• lamazal: lugar onde hai moita lama
• lámpada: lámpara
• lampexo: brillo, resplandor

• Lapis: lápiz

• lecer:

  1. Tempo dispoñible para facer algo ou para descansar. (Aproveita o lecer para facer deporte e estar en contacto coa natureza. )
  2. Estado anímico de quen goza de tranquilidade e sosego. (Desde que ti te fuches xa non tiven máis lecer.)
• lembrar: recordar, acordarse
• lei: ley
• leito: lecho (cama)

• levar: llevar

• Ligazón: link

• limpa: limpia
• Lingua: lengua

• lixo

  1. partícula pequena de sucidade
  2. conxunto de materias sucias ou de cousas que non serven o se tiran

• loita: lucha

• loura/louro:
  1. De cor castaña escura tirando a vermella, coma a da castaña madura.
  2. De cor castaña moi clara ou tirando á do ouro.

• louza: loza (barro)

• lúa: luna

M⚑

• mágoa: Lesión leve producida por un golpe, unha arma
• mais: pero
• máis: más
• maior: mayor
• man: mano
• mancadela: Lesión leve producida por un golpe, unha arma
• mañá: mañana
• marabilloso: maravilloso
• margarida: Planta herbácea da familia das compostas, que bota flores de pétalos brancos e centro amarelo e da que existen diversas especies.

• marxe: margen (do río)

• medo: miedo

• medrar: crecer
• meixela: mejilla
• mellores: mejores
• menciñeiro: curandero
• merlo: mirlo
• mesma/mesmo: misma/mismo

• mesturar: mezclar

• milagre: milagro

• mirouno de esguello: mirar de traves

• mofo: moho

• morea: montaña de cosas

• morrer: morir

• murmurio: murmullo

N⚑

• neboeira: néboa espexa e baixa

• neno: chico, niño

• ninguén: ningún

• niño: Construción de palla, barro ou outros materiais, que fan as aves para poñeren os ovos e criaren. Sinónimos aniñadoiro, niñeiro

• noiva: novia

• nós: nosotros

O⚑

• obriga: obligación

• obrigada: obligada

• ocasión: ocasión

• onda: Cada unha das elevacións producidas polo vento na superficie do mar, dun río ou dun lago.

• onde: No lugar en que.

• oseira: Lugar onde se depositan os ósos extraídos das sepulturas dos cemiterios.

• osíxeno: oxígeno

• ovais: ovalado

• ovo: huevo

• ouro: oro

• outra/outro: otra otro

P⚑

• Paisaxe: paisaje
• paixón: pasión
• pálpebra: párpado
• papaventos: cometa (juguete)
• Papeleira: papelera
• para (leído pra): para

• parolar: Falar moito e polo xeral de cousas sen importancia.

• Pechada: cerradas

• pecho (substantivo): cerrojo

• pecho (adxetivo)

• Cousa que ten moi xuntos e en abundancia os elementos de que está composto

• Moi apertado contra outro por ser abundante

• Cuberto ou con abundancia daquilo que se expresa (amenceu pecho de neboeiro)

• peculio: diñeiro ou bens que posúe cada persoa

• pegada: pisada (pie)
• peitar: pagar como tributo o sobornar
• peite: peine
• peitear: peinar
• pelello: pellejo
• Pendente: pendiente
• pente: Peine
• perigo: peligro
• petar:
  1. dar golpes nunha cousa ou persona
  2. [Algo] apetecer a alguén
• petrucio: patrón

• Peza: pieza

• Pito: pollo

• po: polvo

• poboación: población
• póla: rama
• polo: pollo
• Portas: puertas

• pouta: pata

• Praia: playa

• pranto: llanto
• preto (advervio): cerca
• preto (adxetivo): apretado, tupido
• Primeiros: primeros
• Profundidade: profundidad

Q⚑

• quente: caliente
• quilómetros: kilómetros

R⚑

• rabuñar: arañar

• raiña: reina

• regra: regla

• rexeitar: rechazar, repeler

• Rochas: rocas

• roda: rueda
• Rolda: ronda
• ronsel
  1. Marca que deixa unha embarcación pola popa.
  2. Rastro que deixa alguén ou algo que pasa.
• roupa: ropa

S⚑

• sangue: sangre

• século: siglo

• segredo: secreto
• selar: sellar
• selo: Pequena estampiña de papel que se cola nas cartas ou paquetes para pagar o seu transporte polo correo.

• semellar: asemejarse

• sinal: Cousa que é utilizada para indicar algo ou que por si soa indica algo.

• sinxela: sencilla

• só: sólo

• Soletrear: dicir unha por unha as letras de unha palabra.
• solpor: Hora en que o Sol se pon, e feito de ocultarse este no horizonte.

• sono: sueño

• sono: sueño

• Sueste: sudeste
• suor: sudor
• suxeito: estar sujeto

T⚑

• Táboa: tabla
• tamén: también

• Tarefa: tarea

• Tecidos: tejidos

• tella: teja
• tempada: temporada

• Tempo: tiempo

• tísica: tuberculosa

• toller (verbo)

  1. Deixar [alguén] con todos ou parte dos seus membros privados de movemento.
  2. Provocar un dano a [unha cousa, especialmente unha planta cultivada].

• toupa: topo

• Transcorre: transcurre

• troita: trucha

U⚑

• unlla: uña
• uña: uña

V⚑

• valado: vallado
• Vales: valles
• varrer: barrer

• vasoira: Instrumento formado por un pau ou mango que leva nun extremo un pequeno feixe de ramas ou doutro material flexible, que se emprega para varrer.

• vea: vena

• velaquí: Presenta algo o alguén que está á vista: "velaquí tes a roupa limpa" Úsase en ocasións para anunciar ou presentar un ou máis elementos posteriores no discurso: "velaquí a historia que queriades escoitar..."
• vella: Ser vivo que ten moita idade con respecto á duración normal da súa vida.
• verán: verano
• verme: gusano

• vernizar: barnizar

• viaxe: viaje

• voo: vuelo

• vós: vosotros

X⚑

• Xabón: jabón
• xamais: jamás

• xanela: ventanuco pequeño

• xeito:

• Cada unha das posibilidades diversas de facer unha cousa, de interpretala, de actuar, de ser.
• Forma máis conveniente ou idónea de facer algo.
• Xente: gente

• Xeral: general

• xogar: jugar

• xoia: joya
• xornal: periódico

Z⚑

• zume: zumo